گروه بورس- اعظم شريفي: رونق و ركود بازار سهام طي ساليان گذشته از الگوهاي نسبتا ثابتي تبعيت كرده است كه مي‌توان به صورت تكرارشونده آن را در روند معاملات هر ساله بورس مشاهده كرد. مطالعه و تشخيص اين رفتارهاي تقويمي مي‌تواند به سرمايه‌گذاران در تصميم‌گيري براي ورود و خروج در بازار سهام كمك شاياني نمايد. گزارش پيش‌رو مي‌كوشد با دريافت نظر كارشناسان، موشكافي دقيق‌تري در رابطه با رفتارهاي سود و زياني بازار سرمايه در مقاطع زماني مشابه طي سال ارائه كند.
نيمه‌هاي اول سال؛ همواره برتر
يك تحليلگر ارشد بازار سرمايه با اشاره به كارنامه 12 سال گذشته بورس تهران معتقد است الگوهاي تقويمي خاصي در رفتارهاي بورس تهران حاكم است. عليرضا كديور افزود: به عنوان مثال، همواره بازدهي بورس تهران در نيمه اول سال از نيمه دوم سال بيشتر بوده است و اين موضوع حتي براي يك بار هم نقض نشده است. اين موضوع در عملكرد امسال نيز به صورت ملموسي قابل ملاحظه است؛ به نحوي كه بازدهي نيم سال اول 7/15 درصد و در نيمه دوم سال تاكنون 7- درصد بوده است. در مثالي ديگر، مي‌توان مشاهده كرد در 9 سال گذشته ميانگين بازدهي بورس در تابستان همواره بيشتر از بهار بوده است يا اينكه طي 12 سال گذشته، فقط در نيمه سال 84، بورس بازدهي منفي داشته و همواره كارنامه نيمه اول سال سودآور بوده است.
كديور، دليل عملكرد بهتر بازار سرمايه در نيمه اول هر سال را به برگزاري مجامع و پايان سال مالي بيشتر شركت‌‌ها مربوط دانست و گفت: بسياري از شركت‌ها در اواخر خرداد و تيرماه به مجمع سالانه مي‌روند و پس از تقسيم سودهاي نقدي و اخبار خوب، در بازگشت از مجامع با رشد قيمت سهام مواجه مي‌شوند. علاوه بر اين، شركت‌ها معمولا پيش‌بيني سود هر سهم را به صورت كاملا محافظه‌كارانه در پايان سال مالي قبل اعلام كرده‌اند، بنابراين، با اعلام گزارش‌هاي سه ماهه در نيمه اول سال امكان تعديل مثبت و پيش‌بيني وجود دارد كه عامل ديگري براي رشد قيمت سهام در تابستان در مقايسه با بهار است.
كديور خاطرنشان كرد: كسب بازدهي بالاتر در نيمه اول سال به اين معني نيست كه ما در نيمه دوم سال رشد نداشته‌ايم، بلكه طي 12 سال اخير، تنها در سال هاي 83، 84 و 87 به دلايل رشد حبابي، انتخابات و بحران اقتصادي جهاني بازدهي منفي در نيمه دوم سال اتفاق افتاده است. وي ادامه داد: در عمل به جز اين سه سال، بازدهي نيمه دوم بورس در سال‌هاي ديگر هم مثبت بوده و نشان مي‌دهد فرصت سرمايه‌گذاري در بورس با بازدهي كمتر در نيمه دوم سال هم وجود داشته است.
رونق عيدانه بورس تكرار مي‌شود؟
از نظر اين تحليلگر ارشد بورس، به جز كسب بازدهي بالاتر در نيمه اول سال كه به صورت يك الگوي تكرارشونده قابل طرح است، ركود بازار در روزهاي پايان سال يا مناسبت‌هاي مذهبي (نظير ماه رمضان)، نمي‌تواند همواره تكرار شود. كديور تصريح كرد: اما رونق بورس در ايام تعطيلات نوروز از ديگر مواردي است كه به شدت طي چند سال گذشته مطرح بوده و به نظر مي‌رسد كم‌كم به الگويي قابل توجه و تكرارشونده تبديل شود؛ دليل رونق بورس در ايام عيد هم ناشي از غيبت حقوقي‌ها (در نقش فروشندگان بزرگ) و برخي دستكاري قيمت‌ها است كه راحت‌تر صورت مي‌گيرد.
در همين حال يك تحليلگر ديگر بازار سرمايه با اشاره به رونق بورس در تعطيلات عيد گفت: اين موضوع مي‌تواند جنبه رفتاري و واقعي داشته باشد. جنبه رفتاري به اين صورت است كه افراد در ايام عيد اضطراب كمتري دارند و عوامل خوشحال‌كننده محيطي بر رفتارشان تاثير گذاشته و يك نوع حس خوشبيني براي آنها به وجود مي‌آيد؛ پس اوضاع اقتصادي را بهتر مي‌بينند و قيمت سهام شركت‌ها افزايش مي‌يابد. اما جنبه واقعي اين است كه سهامداران به جريانات نقدي شركت‌ها نزديك شده و در فصل مجامع شركت‌ها (تقسيم سود) قرار مي‌گيرند كه همين موضوع، جذابيت خريد سهام را افزايش مي‌دهد.
حال و روز بورس در كوتاه‌مدت
كديور درخصوص رفتار احتمالي بازار سهام در كوتاه‌مدت گفت: برآورد وضعيت بورس براي بهار 91 سخت است؛ چون از يك سو متغيرهاي كلان اقتصادي نامشخص است و از سوي ديگر، تلاطم‌هاي شديدي در بازار طلا و ارز داريم؛ تلاطم‌هايي كه در واقع در كل اقتصاد اثر داشته و خيلي از سرمايه‌ها را به خود جذب كرده است.
بر اين اساس، براي تخمين وضعيت بورس بايد منتظر سياست‌هاي بانك مركزي در بازار ارز و تعيين نرخ سود سپرده‌هاي بانكي و اوراق مشاركت در بسته سياستي- نظارتي سال آينده بود.
با اين وجود به نظر مي‌رسد كه در بهار سال 91 با توجه به مناسب بودن قيمت سهام بسياري از شركت‌ها، حداقل در فروردين‌ماه 90 شاهد رشد مقبولي باشيم. كديور پيش‌بيني كرد اين الگوي رفتاري تقويمي در نيمه اول سال آينده هم وجود داشته باشد و بازدهي بورس در نيمه اول سال 91 مطلوب باشد.
از نظر وي، طي دو ماه باقيمانده تا پايان سال 90 نمي‌توان تحول خاصي را در مورد بازدهي بورس انتظار داشت و كمترين بازدهي سه سال اخير بازار در سال جاري رقم خواهد خورد.
رفتارهاي تقويمي و رويدادهاي اقتصادي
از سوي ديگر، مدير سرمايه‌گذاري شركت سرمايه‌گذاري ارزش‌آفرين در اين باره معتقد است: با مروري بر روند بازدهي شاخص بازار سرمايه طي سال‌هاي 84 لغايت 90 مي‌توان تاثير رفتار فصلي را بر بازار سرمايه ملاحظه كرد. به عنوان مثال، در اغلب سال‌هاي مذكور بازدهي شاخص در فصل بهار مثبت و در فصل پاييز منفي بوده است. اين امر بيانگر اين نكته است كه بازار روند سال‌هاي گذشته را تكرار مي‌كند.
سيدجواد جمالي خاطرنشان كرد: البته در برخي مقاطع اين الگوي تكراري نقض مي‌شود (پاييز 86 و بهار 86)؛ بنابراين، بايد توجه داشت در شكل‌گيري رفتار بازار علاوه بر الگوهاي گذشته، تصميمات اقتصادي نيز تاثيرگذار هستند. به عنوان مثال، تصميم دولت مبني بر اعمال سياست‌هاي انبساطي يا انقباضي اقتصادي مي‌تواند منجر به تغيير رفتار فصلي بازار شود؛ از اين رو، تصميم‌گيري صرفا براساس الگوهاي تاريخي، كافي و كارساز نخواهد بود.
حقيقي‌ها نيمه اول سال را دوست دارند!
در همين حال، مدير سرمايه‌گذاري شركت توسعه سرمايه‌گذاري سامان با بيان اينكه بازار سرمايه در ايران نيز همانند ساير كشورهای دنيا دارای الگوهای تقويمی خاص خود هست، گفت: وجود روند تاريخي در بازار سرمايه عمدتا به‌اين مفهوم است كه بر مبنای سوابق گذشته، تعدادی عوامل شناخته ‌شده در هر دوره زمانی بر رفتار فعالان بازار تاثير مشابهي مي‌گذارد. ابوالفضل صمدي با اشاره به اينكه در نيمه اول سال معمولا به چند دليل عملكرد بازار سرمايه بهبود داشته ‌است، خاطرنشان كرد: سال مالی اكثر شركت‌های پذيرفته‌شده در بورس به اسفندماه منتهی می‌گردد و مجمع عادی سالانه آنها معمولا چهار ماه پس از پايان سال مالی برگزار مي‌شود. بر اين اساس، فعالان بازار به اميد دريافت سود نقدی نسبت به خريد سهام مبادرت می‌ورزند. از سوي ديگر، در سال‌های گذشته بيشتر عرضه‌های اوليه مخصوصا واگذاری‌های شركت‌های مشمول اصل 44 در نيمه نخست سال بوده است و به دليل جذابيت عرضه اوليه برای فعالان بازار سرمايه، رونق نسبی را در بازار شاهد بوده‌ايم.
مديرسرمايه‌گذاري شركت توسعه سرمايه‌گذاري سامان افزود: براي سرمايه‌گذارانی كه به‌دنبال اهداف كوتاه‌مدت سرمايه‌گذاری هستند به‌ويژه سرمايه‌گذاران حقيقی، فعاليت در نيمه اول سال و خروج از بازار در نيمه دوم سال (به جز در برخي سال‌هاي استثنايي مانند سال 89) هميشه سياست سرمايه‌گذاری مناسبی بوده است چون هدف كسب سود است؛ بنابراين، پيروی از اين سياست در آينده هم می‌تواند مدنظر باشد.
صمدي درخصوص دلايل ركود بازار در روزهاي قبل از سال نو گفت: افزايش حجم عرضه برای تامين نقدينگی از سوی فعالان بازار سهام به مناسبت تعطيلی سال نو، بهينه‌سازی سبد از سوی شركت‌های سرمايه‌گذاری و سررسيد شدن تعهدات مالی شركت‌ها به بانك‌ از مهم‌ترين عوامل ركود بورس قبل از عيد هستند.
آثار انتخابات بر بورس
صمدي درخصوص عملكرد بورس در زمان‌هاي نزديك به انتخابات خاطرنشان كرد: طبيعی است كه بازار سرمايه به عنوان نشانگر پيش‌رو نسبت به اتفاقات سياسی مهمی مثل انتخابات و برنامه‌ها و گرايش‌ گروه‌هاي سياسي نسبت به اقتصاد حساس باشد. با مروری بر سابقه گذشته می‌توان گفت كه عدم همخوانی انتظارات فعالان بازار سرمايه با نتايج به‌دست آمده پس از انتخابات، باعث بلاتكليفی بازار سرمايه در قبل از برگزاري انتخابات به ويژه در مورد رياست‌جمهوري شده است. از سوي ديگر، استفاده ابزاری از بازار سرمايه به عنوان يك گزينه تبليغاتی از سوی جناح‌های سياسی شركت كننده باعث شده است تا سرمايه‌گذاران با حساسيت، باريك‌انديشی و محافظه‌كاری خاصی در برهه‌هاي زماني قبل از انتخابات در بورس فعاليت كنند.
شايد الگوهاي تاريخي اكنون به كار نيايد!
صمدي در پايان با بيان اينكه اوضاع اقتصادی كشور به‌ويژه بازار سرمايه در حال حاضر قابل‌مقايسه با سال‌های گذشته نيست، گفت: علاوه بر عوامل تاريخي معمول، ساير گزينه‌های اثرگذار خارجی مانند تحريم بانك مركزي و تلاطم‌هاي سياسي موجب شده كه شرايط حاضر بازار سرمايه نسبت به گذشته «خاص» باشد. موضوع مهم ديگر، بحث انتخابات نمايندگان مجلس و تنش‌های ناشی از آن است. علاوه بر اين، نوسان‌هاي بي‌سابقه دلار و انتظارات تورمی ناشی از اين مساله و فاز دوم هدفمندی يارانه‌ها، همه و همه الگوهاي سال‌های گذشته را بر هم خواهد زد. از نظر صمدي با توجه به عوامل مزبور اين امكان وجود دارد كه بورس تهران با نقض رفتارهاي تاريخي گذشته، وضعيت كاملا متفاوتي را به لحاظ نوسانات در سال 91 تجربه كند.