محمود خواجه نصیر عصر روز گذشته در گردهمایی ماهانه کانون کارگزاران که به منظور بررسی ساز و کار عرضه و معامله سلف استاندارد موازی برگزار شد با اشاره به تعریفی از این اوراق و مشخصات آن اظهار داشت:‌از دو سال گذشته موضوع قرارداد سلف موازی در شورای عالی بورس تصویب و پیرو درخواست شرکت ملی نفت ایران برای تأمین مالی و معاملات نفتی این قرارداد در سازمان بورس پیگیری و اجرایی شد.

وی با اشاره به اینکه در این قرارداد امکان معامله مجدد قرارداد سلف موازی پیش از زمان سررسید وجود دارد که در معاملات سلفی که پیش از این انجام می‌شد،این امکان تا زمان سررسید وجود نداشت، افزود: بر اساس این طرح کالا توسط فروشنده به سرمایه‌گذار فروخته می‌شود که به آن سلف اولیه می‌گویند و معامله بعدی به پشتوانه سلف اولیه انجام می‌شود.

رئیس اداره امور بورس‌‌ها گفت: سلف موازی قراردادی است که بین فرد دوم خریدار به فرد بعدی منعقد می‌شود ولی همان کالا نیست،یعنی فرد کالایی را که شخص اول خریداری کرده را نمی‌خرد، مشخصات همان است ولی همان کالا نیست در این شرایط است که مفهوم استاندارد مطرح می‌شود.

وی گفت: بر این اساس یک برگه اوراق بهادار استاندارد فراهم شد و طبق آن فروشنده متهعد به تحویل است. در تحویل کالا ضمن عقد قرارداد یک عقد دیگر به نام عقد حواله صادر می‌شود و در آن زمان سلف موازی منعقد می‌شود که از نظر فقهی این مسئله لازم است و هر دو طرف متعهد به آن هستند. همچنین کسانی که این قرارداد را خریداری می‌کنند تعهد خود را در خصوص فروشنده اولیه حواله می‌کنند.

خواجه نصیر بیان کرد: در هیئت پذیرش قراردادی طراحی شد که دارای مشخصاتی است که یک بخش به مشخصات و ابعاد چیزی است که معامله می‌شود مثل حجم قرارداد، ‌زمان سررسید، مکان تحویل و به طور کلی مشخصات فیزیکی وشیمیایی کالا است. بنابراین قرارداد سلف نفتی یک قراردا ترکیبی است که دارای دو آپشن اختیار است که طرفین به یکدیگر می‌دهند که از نوع اروپایی بوده و در زمان سررسید قابلیت اعمال دارد.

وی ادامه داد:‌ همان طور که از تعریف اختیار مشخص است بنا به خواست دارنده اختیار یا اعمال می شود یا نه که این اعمال اختیار یا به نفع است یا به ضرر یا بی تفاوت. در زمان طراحی این قرارداد شرکت ملی نفت ایران اعلام کرد می‌خواهد قرارداد سلفی را بفروشد که خریدار اطمینانی از سود آن داشته باشد بنابراین برای این نیاز شرکت ملی نفت ایران دو اختیار را در نظر گرفت.

*وجود دو اختیار برای پوشش ریسک فروشنده و خریدار

این مقام مسئول افزود: بر اساس این دو اختیار شرکت ملی نفت ایران برای اینکه ریسک خود را پوشش دهد اعلام کرد اگر از یک سقفی به طور مثال 180 دلار قیمت نفت بالاتر رفت آن را پوشش نمی دهم و اختیار دارم به جای تحویل نفت به قیمت روز ،کالا را از دارنده قرارداد خریداری کنم در غیر این صورت اگر بخواهد تحویل بگیرد شرایطی دارد که باید رعایت کند.

رئیس اداره امور بورس‌ها اعلام کرد: اختیار بعدی که در این قرارداد وجود داد این است که اگر امروز این نفت به قیمت 100 دلار عرضه می‌شود همزمان با عرضه که با سررسید 4 سال است اختیار فروش به دارنده اوراق بر روی نرخ 140 دلار داده می‌شود و خریدار بر این اساس مطمئن است اگر قیمت در زمان سررسید پایین تر از این نرخ بود و متضرر می‌شد با نرخ 140 دلار به شرکت ملی نفت ایران آن را بفروشد اگر نخواست نیز می تواند بگوید نفت را تحویل می‌گیرم.

*روند پیش از عرضه قرارداد سلف نفتی

وی تأکید کرد: قرارداد سلف نفتی یک قرارداد سلف با قابلیت معامله مجدد به دلیل استاندارد بودن با دو آپشن اختیار فروش در کف و سقف قیمتی است. همه این مسائل در بورس تصویب و پس از آن عرضه کنند به بورس مراجعه و اطلاعیه عرضه را حداقل 10 روز قبل از عرضه به بورس ارائه می‌کند و پس از بررسی و تأیید آن را به کارگزار عرضه کننده تحویل می‌دهد.

خواجه نصیر گفت: پس از این کارگزار عرضه کننده 6 روز قبل از عرضه این اطلاعیه را به اتاق پایاپای ارسال کرده و پس از دریافت تضامین لازم کالا قابلیت معامله داشته و سه روز قبل از عرضه اطلاعیه را آگهی کند. این قرارداد دو مرحله دارد یکی عرضه اولیه است که همانند عرضه اولیه اوراق با درآمد ثابت است(اوراق مشارکت) در طول این دوره هر کس می تواند این اوراق را از بانک‌ها یا کارگزاری‌ها خریداری کند.

وی با اشاره به اینکه قرارداد‌ها بر اساس واحد پول متفاوت است و در طول دوره این قرارداد را به هر شکلی که خریده باشید به همان شکل تسویه می‌شود، اظهار داشت: در این شرایط یک مفهوم به نام ارز مبنای تسویه وجود دارد که اگر در قراردادی مبنای تسویه ریالی است پول خریدار نیز ریالی تحویل داده می‌شود و اگر دلاری باشد دلاری تسویه می‌شود.

*وجود خریدار برای قرارداد سلف نفتی با وجود بازارگردان 

خواجه نصیر تصریح کرد:‌پس از عرضه اولیه معاملات ثانویه شروع می‌شود که بر خلاف اوراق با درآمد ثابت، پرداخت سود میان مدت مثلا سه ماهه وجود ندارد و سود در طول دوره انباشته می‌شود. در طول دوره معاملات ثانویه بازار گرانی هم انجام می‌شود و سعی می‌شود از این طریق نقد‌شوندگی این قرارداد تضمین شود، بنابراین اینکه گفته‌می‌شد شاید این اوراق خریداری نداشته باشد با وجود بازارگردان حل می‌شود ولی بازار گردان زمانی وارد می‌شود که خریدار نباشد در غیر این صورت اگر در معاملات این قرارداد افردادی دیگری باشند بازارگردان وارد نخواهد شد.

*وقتی خریدار جز پولی که 4 سال گذشته پرداخت کرده دریافت نمی‌کند

وی با اشاره به اینکه سیستم معاملات همان سیستم پم است، ادامه داد: معاملات این قرارداد تا پایان دوره و زمان سررسید ادامه دارد و در آخر مانند زمانی که شرکت‌ها به مجمع می‌روند یک سری از اشخاص دارای دارایی می‌شوند و برخی نیز وارد فرایند تحویل خواهند شد. بر این اساس خریدار تا قبل از پایان وقت معاملات اعلام می‌کند اختیار خود را اعمال می‌کند یا خیر.
 
وی افزود: اگر بخواهد از اختیار فروش به شرکت ملی نفت استفاده کند اتاق پایاپای یک معامله برعکس در سیستم ثبت کرده، فردی که دارنده این اوراق است فروشنده می‌شود و پول خود را دریافت می‌کند اما حالت دیگری نیز وجود دارد، فروشنده وقتی ببیند قیمت نفت به 200 دلار رسیده باز یک معامله انجام می‌شود و سقف و کف قیمت و سود ریالی در این کانال شکل می‌گیرد.

خواجه نصیر بیان کرد:‌ اگر فرد بخواهد از اختیار تحویل نفت استفاده کند، شرایطی وجود دارد زیرا نمی‌شود شرکت ملی نفت به فردی که دارای 10 بشکه نفت است کالا را تحویل دهد.حداقل باید به اندازه یک نفت کش باشد، بنابراین اگر شرایط تحویل احراز شد می تواند مراجعه کند ولی وقتی خریدار به این مرحله می‌رسد. بنابراین اگر دارنده اوراق اقدام به تحویل نکند یا شرایط تحویل را نداشته باشد در آن صورت قرارداد تسشویه نقدی می شود.

وی بیان کرد:‌ اگر کسی شرایط تحویل را داشت و در زمان قرارداد نهایی شرکت ملی نفت ایران اسامی را برای تحویل دریافت کرد ولی پس از آن فرد بگوید نمی‌توانم تحویل بگیرم تعهدات سررسید و سقف و کف قیمتی اعمال نمی‌شود و فرد فقط و فقط پولی را که 4 سال گذشته پرداخت کرده را دریافت می کند.

*تفاوت معالات سلف نفتی با آتی

این مقام مسئول خاطر نشان کرد: در این قرارداد شرکت ملی نفت متعهد به تحویل کالا است و حق انصراف از تحویل ندارد، خسارتی بابت عدم تحویل به اعمال نشده است که این نکته بر خلاف معاملات آتی است زیرا در این معاملات هر دو طرف حق نکول دارند و خسارتی را بابت این مسئله پرداخت می‌کنند ولی در سلف نفتی خریدار می ـواند انصراف دهد و خسارتی را پرداخت کند اما فروشنده نمی‌تواند انصراف دهد.